Tình hình lạm phát thế giới có diễn biến phức tạp trong những tháng đầu năm 2023 tuy đã hạ nhiệt nhưng vẫn ở mức cao. Lạm phát của khu vực đồng Euro tháng 02/2023 tăng 8,5% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, lạm phát tại Pháp và Tây Ban Nha tháng Hai tiếp tục tăng do thực phẩm và dịch vụ tăng giá, bình quân 2 tháng đầu năm lạm phát của hai nước này lần lượt tăng 6,1% và 6,0%.
Lạm phát của Mỹ tháng 01/2023 tăng 6,4% và Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) duy trì chính sách thắt chặt tiền tệ. Tại Châu Á, lạm phát tháng 01/2023 của Thái Lan tăng 5,02% so với cùng kỳ năm trước; Xin-ga-po tăng 6,6%; Phi-li-pin tăng 8,7%; Lào tăng 40,3%; Hàn Quốc tăng 5,2%; Nhật Bản tăng 4,3%; Trung Quốc tăng 2,1%.
So với các quốc gia, Việt Nam không thuộc nhóm nước có mức lạm phát cao khi chỉ số giá tiêu dùng (CPI) 2 tháng đầu năm 2023 tăng 4,6% so với cùng kỳ năm trước nhưng cao hơn mức tăng 1,68% của 2 tháng đầu năm 2022. Nguyên nhân chủ yếu do cùng thời gian này năm trước dịch Covid-19 vẫn diễn biến phức tạp, Việt Nam chưa mở cửa hoàn toàn để đón khách du lịch quốc tế, đặc biệt chưa chịu những tác động tiêu cực của xung đột Nga – Ukraine. Ngoài ra, các chính sách như hỗ trợ thuế giá trị gia tăng, gia hạn thời hạn nộp thuế, phí… đã hết hiệu lực từ đầu năm 2023 khiến giá cả hàng hóa tăng trở lại. Chi phí sản xuất của doanh nghiệp tăng cao do giá nguyên nhiên vật liệu đầu vào trong nước và nhập khẩu hiện vẫn ở mức cao cũng đang được phản ánh vào giá cả hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng.
Theo dõi biến động CPI so với cùng kỳ năm trước trong vòng 10 năm trở lại đây cho thấy, bắt đầu từ năm 2014 cứ 3 năm lặp lại chu kỳ CPI tăng cao trong những tháng đầu năm, sau đó theo xu hướng giảm dần cho đến hết năm. CPI bình quân cả năm của những năm này đều thấp hơn CPI bình quân của 2 tháng đầu năm.
Cụ thể, CPI 2 tháng đầu năm 2014 có mức tăng 5,05% so với cùng kỳ năm trước (tháng 01 tăng 5,45%; tháng 02 tăng 4,65%), sau đó theo xu hướng giảm dần và đạt mức tăng 4,09% bình quân cả năm, thấp hơn 0,96 điểm phần trăm so với tốc độ tăng CPI 2 tháng đầu năm. Tương tự, CPI 2 tháng đầu năm 2017 tăng 5,12% (tháng 01 tăng 5,22%; tháng 02 tăng 5,02%) và bình quân cả năm tăng 3,53%, thấp hơn 1,59 điểm phần trăm so với tốc độ tăng CPI 2 tháng đầu năm; CPI 2 tháng đầu năm 2020 tăng 5,91% (tháng 01 tăng 6,43%; tháng 02 tăng 5,4%) và bình quân cả năm tăng 3,23%, thấp hơn 2,68 điểm phần trăm.
Năm 2023, chu kỳ trên lặp lại với mức tăng CPI bình quân 2 tháng đầu năm khá cao là 4,6% so với cùng kỳ năm trước, trong đó tháng 01 tăng 4,89%; tháng 02 tăng thấp hơn với mức 4,31% và dự kiến xu hướng giảm dần trong những tháng tiếp theo nếu không có yếu tố bất thường xảy ra.
